Najstarsze ślady pobytu człowieka na obszarze współczesnego miasta datują się na podstawie wykopalisk archeologicznych na epokę brązu (ok. 1850/1700 -650 p. n. e.). Wiadomo również na podstawie wykopalisk, że w X w. istniała niewielka warowna osada w pobliżu obecnej ulicy Gostyńskiej. Została ona opuszczona przez mieszkańców w nieznanych okolicznościach, być może wskutek najazdu Polan, którzy drogą podboju jednoczyli plemiona słowiańskie.
Pierwsza pisana wiadomość źródłowa o Poniecu pochodzi z 1108 r. Jednakże z powodu braku informacji źródłowych trudno prześledzić rozwój Ponieca w XII i XIII w. Musiał być to jednak dość znaczący ośrodek, skoro jego właściciel - książę głogowski w początkach XIV w. wyznaczył Poniec stolicą okręgu (dystryktu) obejmującego około 70 miejscowości. Wkrótce Władysław Łokietek odebrał miasto księciu głogowskiemu i przyłączył je do zjednoczonego Królestwa Polskiego.
W XV w. miasto było otoczone wałami, posiadało dwie bramy: Wrocławską i Poznańską. Na rynku znajdował się drewniany ratusz, przy jednej z sąsiednich ulic - kościół parafialny. Poza murami zlokalizowano drugi kościół – pod wezwaniem św. Barbary, św. Andrzeja i św. Ducha. W średniowieczu miasto rozwijało się dzięki przywilejom. Poniec posiadał prawo przymusu drogowego. Oznaczało ono, że kupcom nie wolno omijać miasta. Musieli w nim zatrzymać się i wystawić swoje towary na sprzedaż. O zamożności miasta w może świadczyć fakt, że w 1370 r. zakupiło ono wieś Śmiłowo.
Pomyślnie rozwijało się rzemiosło, zwłaszcza sukiennictwo. W mieście osiedlali się przybysze ze Śląska, Niemiec oraz innych krajów. Wśród nich byli innowiercy. W drugiej połowie XVI w. przybyli Bracia Czescy, stanowiący jeden z odłamów protestantyzmu. Ówczesny właściciel miasta oddał im w użytkowanie kościół katolicki. Zostali z miasta usunięci dopiero w 1606 r. Osiedlili się wówczas w pobliskim Waszkowie.
Wojny drugiej połowy XVII i XVIII w. przerwały pomyślny rozwój miasta. Poniec ucierpiał w czasie potopu szwedzkiego w latach 1655 – 1660. Miasto i okolice były pustoszone także w następnych dziesięcioleciach przez różne wojska. W 1704 w okolicach Ponieca rozegrała się bitwa wojsk saskich ze szwedzkimi. W 1764 z pobliskiego śląska wtargnęły do miasta wojska pruskie. Dokonały licznych rabunków i uprowadziły 24 mieszkańców.
W wyniku II rozbioru Polski Poniec dostał się pod panowanie pruskie. Liczył wówczas 1463 mieszkańców, z czego około 40% stanowili katolicy, 45% luteranie, a 15% inne wyznania. W latach 1817 – 1815 miasto należało do Księstwa Warszawskiego, po czym ponownie przeszło pod panowanie pruskie.
Do 1834 r. Poniec był miastem prywatnym. W ciągu wielu stuleci, od XIV w. wielokrotnie zmieniały się rodziny właścicieli. Wśród nich był wywodzący się z Małopolski ród Chełmskich, który po objęciu miasta przybrał nazwisko Ponieckich. Oprócz tego właścicielami miasta w ciągu kolejnych stuleci były rody Wezenborgów, Pampowskich, Miaskowskich, Mielżyńskich, Mycielskich.
W czasach zaborów systematycznie wzrastała liczba ludności miasta z 1350 osób w 1816 r. do 2888 w 1913. Poniec pełnił w tym okresie rolę ośrodka rzemieślniczo – handlowego dla najbliższej okolicy. W 1819 było 186 mistrzów i czeladników wszystkich branż. Do 1849 r. ich liczba wzrosła do 232. W okresie zaborów rozwinęła się infrastruktura miejska: główne ulice otrzymały brukowane nawierzchnie. Zostały wyposażone w latarnie gazowe, których przed I wojną światową było około 50. W 1843 wzniesiono nowy, okazały budynek ratusza. W drugiej połowie przybył nowy budynek szkolny, następnie kilkakrotnie rozbudowywany. W 1907 r. została uruchomiona gazownia. Na rozwój gospodarczy miasta dodatnie wpłynęło otwarcie linii Leszno – Ostrów.
Poniec i okoliczne wioski, szczególnie Waszkowo, Dzięczyna, Miechcin, uległy silnej germanizacji. W 1849 r. Niemcy stanowili około 70% ludności miasta, a Żydzi ponad 3 %. Proporcje te zmieniały się jednak na korzyść Polaków, których udział procentowy w ogólnej liczbie ludności miasta rósł. Na początku XX w. liczba ludności polskiej i niemieckiej wyrównała się, a w 1913 r. Polacy stanowili już 65%.
Władze pruskie wobec ludności polskiej stosowały ostrą politykę germanizacyjną. Polacy przeciwstawili się jej tworząc liczne stowarzyszenia oraz instytucje, np. Towarzystwo Przemysłowców (zał. 1907), Bank Ludowy (zał. 1893), Towarzystwo Czytelni Ludowych, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Przejawem oporu przeciwko germanizacji był strajk szkolny w 1906. wiodącą rolę w obronie polskości pełniło duchowieństwo katolickie. Jego czołowym przedstawicielem był długoletni proboszcz, a jednocześnie działacz polityczny i społeczny ks. prof. dr Jan Respądek.
Po trwającej ponad wiek niewoli Poniec powrócił w 1919 r. do odrodzonego państwa polskiego. Mieszkańcy miasta i okolic walnie do tego przyczynili się biorąc udział w powstaniu wielkopolskim. W okolicach miasta przebiegała linia frontu południowo – zachodniego, którego dowódcą był ponieczanin – Bernard Śliwiński.
Niepodległość stworzyła dogodne warunki do rozwoju życia społeczno – politycznego. W latach 1919 – 1939 działało około 30 organizacji politycznych, społecznych, kulturalnych, wyznaniowych i sportowych. Następowała polonizacja miasta wskutek opuszczenia go przez znaczną liczbę Niemców. Przed wybuchem II wojny światowej stanowili już tylko około 10% ludności Ponieca. Rozwijała się oświata. Istniała szkoła powszechna, powstała w 1924 r. z połączenia szkoły komunalnej i katolickiej, szkoła dokształcająca, niemiecka i jedyne w powiecie gostyńskim przedszkole. Na terenach wiejskich szkoły powszechne istniały w Czarkowie, Drzewcach, Dzięczynie, Janiszewie, Łęce Małej, Łęce Wielkiej, Rokosowie, Sarbinowie, Szurkowie, Żytowiecku. Pod względem gospodarczym Poniec nadal stanowił ośrodek rzemieślniczo – handlowy. Ważnym problemem społecznym stało się bezrobocie. Organizowano dla nich prace doraźne, pomoc społeczną. Tak zwana kuchnia ludowa wydawała obiady dla niezamożnych mieszkańców miasta.
W dniu 1 września 1939 r. Poniec został ostrzelany pociskami artylerii niemieckiej. W okolicach – pod Kaczkowem i Rojęczynem, doszło do potyczek wojsk polskich z niemieckimi. Sytuacja zmusiła oddziały polskie do opuszczenia okolic miasta. 6 września 1939 r. wkroczyły wojska niemieckie. Niemcy powołali własne władze i rozpętali terror. W sali ratusza od października do grudnia 1939 r. władze hitlerowskie przetrzymywały zakładników, branych spośród Polaków. 21 października 1939 r. pod ścianą ratusza dokonano egzekucji trzech Polaków. W grudniu tego roku miała miejsce pierwsza akcja wysiedlania rodzin polskich. W latach następnych władze niemieckie jeszcze kilkakrotnie dokonywały masowych wysiedleń. Największą część spośród wysiedlonych wywożono do Generalnej Guberni, w okolice Tarnowa. Ogółem liczba wysiedlonych mieszkańców Ponieca i okolic jest oceniana na co najmniej 300 osób. Do domów i gospodarstw pozostałych po wysiedlonych władze hitlerowskie sprowadzały Niemców z Bessarabii, Ukrainy, krajów bałtyckich oraz zbombardowanych miast niemieckich. Duża część mieszkańców Ponieca została wywieziona na roboty przymusowe do Niemiec. Wielu zginęło w obozach koncentracyjnych i w szeregach armii walczących na różnych frontach II wojny światowej.
Szczególnym represjom poddano inteligencję, w tym przede wszystkim nauczycieli i księży. Duchownych aresztowano, wywieziono do obozu koncentracyjnego, kościół parafialny zamknięto, a w kwietniu 1940 r. zniszczono stojące na rynku figury św. Wawrzyńca i św. Stanisława biskupa. Likwidacji uległo polskie szkolnictwo.
W celu wzmocnienia żywiołu niemieckiego okupant prowadził akcję wpisywania na niemiecką listę narodowościową – Deutsche Volksliste.
Okupacja niemiecka skończyła się w styczniu 1945 r. gdy do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej.
W czasach współczesnych Poniec nie utracił roli ośrodka rzemieślniczo – usługowego. W 1997 w mieście funkcjonowało około 340 zakładów rzemieślniczych i usługowych. Powstały również nieco większe zakłady, jak: Huta Szkła „Gloss”, firma „Woldrew” produkująca parkiety, mozaiki parkietowe, firma „Sierakowski i Syn”, wytwarzająca luksusowe powozy, przedsiębiorstwo zbożowo – młynarskie „Mixt”, firma „Łagrom” produkująca wyroby mięsne.
Sieć handlowa znajdowała się aż do początku lat 90. głównie w rękach Gminnej Spółdzielni, która posiadała ponad 40 sklepów. Przemiany gospodarcze spowodowały, że jej rola zmalała. Większość placówek handlowych przeszła w ręce prywatne. W 1996 r. w mieście i gminie istniało 159 sklepów.
W latach 50. przeprowadzono elektryfikację miasta. Szczególnie ożywiony rozwój infrastruktury nastąpił od lat 70. Większość ulic otrzymała nawierzchnie asfaltowe. W związku z przejściem na zaopatrzenie w gaz ziemny w 1977 r. została zmodyfikowana gazownia. Miasto i okoliczne wioski w latach 80. zostały wyposażone w sieć wodociągową. W 1997 założono nowoczesną sieć telefoniczną. Od 2001 r. prowadzona jest budowa oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej.
Miasto wzbogaciło się również o liczne obiekty o charakterze oświatowym, kulturalnym i rekreacyjnym: bibliotekę miejską (otwartą 1979), budynki szkolne (1969, 1998), dom strażaka mieszczący ośrodek kultury, (1975) stadion(1990), ośrodek zdrowia (1987).
Mimo niewątpliwych osiągnięć Poniec boryka się również z trudnościami. Do najważniejszych należy bezrobocie. W 1999 w gminie było ponad 400 bezrobotnych. Ze względu na ograniczone możliwości lokalnego rynku pracy możliwości znalezienia zatrudnienia są niewielkie. Przed władzami Ponieca staje więc konieczność przyciągnięcia inwestorów, dzięki którym przynajmniej część mieszkańców miasta i gminy miałaby szansę na otrzymanie pracy.
